تاریخ حکومت های شمال ایران حکومت های علویان گیلان؛ مازندران و گلستان

تشکیل نخستین حکومت علویان در شمال ایران متاثر از ادامه قیام های علویان در عراق و حجاز بود. نخستین قیام علویان پس از فاجعه عاشورا در محرم سال ۶۱؛ قیام زید پسر امام چهارم در سال ۱۲۲ ق بود و قیام علویان برای تشکیل حکومت ادامه یافت و تمرکز بر تشکیل حکومت علوی در کوفه بود اما آنچه به نتیجه نشست تشکیل نخستین حکومت علوی در شهر آمل مازندران بود.
در کتاب با نگاهی بر تاریخ و جغرافیای شمال ایران؛ تمرکز بر علل ظهور؛ ادامه و سقوط حکومت های علوی در شمال ایران است.
شمال ایران شاهد پنج حکومت عمده علویان بود:
حکومت حسن بن زید و برادرش محمد از سال ۲۵۰ تا ۲۷۸ ق
حکومت ناصر الحق و حسن بن قاسم از ۳۰۱ تا ۳۱۶ ق
حکومت سادات مرعشی مازندران از قرن ۸ تا ۱۱
حکومت سادات عمادی هزار جریب از قرن ۸ تا ۱۰ ق
حکومت سادات کیائی شرق گیلان از قرن ۸ تا ۱۰۰۰ ق
همچنین پس از سقوط حکومت بنیان گذاری شده ناصر کبیر؛ سادات علوی به منتهی الیه شرق گیلان از رودسر تا تنکابن رفتند و حکومت تشکیل دادند اما حکومت های آنها به انسجام حکومت های نامبرده نبود.
سیادت علویان نقش بزرگی در ظهور حکومت ها داشت و بارها از امتیاز آن سود بردند؛ انصراف تیمور از کشتار سادات مرعشی و انصراف یعقوب آق قویونلو از دریافت جریمه لشکرکشی از سلطان میرزا علی فرمانروای سادات کیائی شرق گیلان را می توان بعنوان نمونه ذکر کرد.
سادات در ادامه حکومت و پس از کنار رفتن نسل اول و بنیان گذاران سلسله حکومتی؛ گرفتار قدرت طلبی و درگیری در خاندان حاکم؛ فساد؛ وابستگی به نیروی خارجی؛ عدم برآورد قدرت نظامی دشمنان و در نهایت اعمال سیاست صفویان برای ایجاد یکپارچگی در ایران شدند و دلیل سقوط حکومت های آنها را باید در دلایل مذکور جستجو کرد.
حکومت های علویان شمال در طبقه حکومت های مذهبی جای ندارند؛ بعبارتی سادات حاکم ماموریتی بنام گسترش تشیع برای خود قائل نبودند؛ سالها بر مناطق اهل تسنن حکومت کردند ولی گزارشی از تلاش آنها برای تغییر مذهب مردم آن مناطق دیده نشده است.
آنچه در کتاب نوشته است بررسی موارد فوق الذکر است؛ از علل آمدن سادات تا آغاز و پایان حکومت های علویان در شمال ایران.